گفتگو با رئیس اسبق سازمان امور مالیاتی
ماجرای حذف مالیات بر عایدی| مالیات بر «مجموعه درآمد» قانون شود| زیر پایه ها و دردسرهای مردم
عسکری رئیس اسبق سازمان امور مالیاتی با بیان اینکه مجلس در سال ۹۱ لایحه مالیات بر عایدی را حذف کرد و الان اجرای آن خیلی دیر شده است گفت: مالیات بر مجموعه درآمد را به عنوان پایه با طیف گسترده اجرا کنیم.
اکبر محمودی؛ بازار: علی عسکری، رئیس اسبق سازمان امور مالیاتی دارای دکتری اقتصاد از دانشگاه تهران و متولد ۱۳۴۵ در سبزوار است. او برای مدت حدود شش سال و ۲ ماه و نیم (از ابتدای مهرماه سال هشتاد و هشت) سکان سازمان امور مالیاتی را بر عهده داشت.
در سوابق او همچنین معاون توسعه و مدیریت منابع وزارت امور اقتصادی و دارایی، معاون وزیر امور اقتصادی و دارایی و ریاست هیئت مدیره شرکت‌های ساتکاب و مهاب قدس در وزارت نیرو دیده می شود و در حال حاضر بیشتر از ۷ ماه است (۱۰ مهر ماه ۱۴۰۱) که سرپرست بانک مسکن است.
او در سال ۱۳۸۸ و با حکم وزیر وقت امور اقتصادی و دارایی سید شمس‌الدین حسینی به سمت رئیس کل سازمان امور مالیاتی ایران منصوب و جانشین علی اکبر عرب مازار شد. وی در ۱۶ آذر ۱۳۹۴ که به گفته خود طی یک تصمیم و توافق با طیب نیا وزیر وقت امور اقتصادی از سمت خود استعفاء داد.
عسکری استاد اقتصادی است که خودش به سختگیری‌هایش در دانشگاه معترف است. ماجرای اقدامات علی عسکری در سازمان امور مالیاتی برای کاهش فرارهای مالیاتی عاملی شد تا سبب شود برخی از افرادی که به کانون‌های قدرت دسترسی دارند در این کار خلل ایجاد کنند.
رئیس اسبق سازمان امور مالیاتی و سرپرست این روزهای بانک مسکن در این ۷ ماه گذشته به موضوع عملکرد بانک مسکن در طرح نهضت ملی مسکن و اهداف دولت مردمی بهبود بخشیده است.
او معتقد است مالیات بر عایدی سرمایه یکی از پایه های مالیاتی است که در بسیاری از کشورها وجود دارد اما حداقل باید ۱۵ سال پیش باید پایه های آن تعریف می شد تا وقتی این شرایط تورم در دارایی های مالی و مسکن اتفاق می افتد بشود که ما به ازاء آن را دولت در زمان خرید و در زمان فروش محاسبه کند و آنرا دریافت کند.
او می گوید: در لایحه ای که در سال ۹۰ و ۹۱ به مجلس ارائه کردم سر نخ مالیات بر مجموع درآمد را در لایحه منظور کردم و گفتم که بعد از سه سال که از اجرای قانون و پیاده سازی طرح جامع مالیاتی که پایگاه اطلاعات مالیاتی در اقتصاد شکل بگیرد و تبادل اطلاعات در اقتصاد شکل بگیرد و دست نظام مالیاتی به اطلاعات و داده های اقتصادی مودیان گسترش پیدا کند آن زمان پایه مالیاتی در مجموع درآمد را اجرایی کنیم. اما مجلس در آن زمان این موضوع را حذف کرد.
متن کامل گفتگوی خبرنگار خبرگزاری «بازار» با «علی عسکری» سرپرست بانک مسکن و رئیس اسبق سازمان امور مالیاتی را با هم می خوانیم:
* بحث دریافت مالیات مکرر از معاملات مسکن و مالیات بر عایدی سرمایه این روزها توسط برخی مورد نقد و توسط برخی مورد حمایت قرار می گیرد. تحلیل شما که سالها رئیس سازمان امور مالیاتی بودید چیست؟ آیا این مالیات با این شرایط اقتصادی کشور و تورمی که در کشور حاکم است چقدر می تواند مفید باشد؟
مالیات بر عایدی سرمایه یکی از پایه های مالیاتی است که در بسیاری از کشورها وجود دارد. اما چون در اقتصاد کشور تعارف می کنیم برخی از مسائل را جدی نمی گیریم تا به بحران بخوریم و سپس می خواهیم در شرایط بحران این مساله را مرتفع و حل کنیم شرایط سخت می شود. مالیات بر عایدی سرمایه حداقل باید ۱۵ سال پیش باید پایه های آن تعریف می شد تا وقتی این شرایط تورم در دارایی های مالی و مسکن اتفاق می افتد بشود که ما به ازاء آن را دولت در زمان خرید و در زمان فروش محاسبه کند و آنرا دریافت کند. در حال حاضر در زمانی که اوج قیمت مسکن است مالیات بر عایدی سرمایه تعیین می شود حال اگر ۵ سال دیگر قیمت مسکن کاهش یافت تکلیف چیست؟ این را باید ۱۰ سال قبل پیش بینی می کردیم.
مالیات بر عایدی سرمایه حداقل باید ۱۵ سال پیش باید پایه های آن تعریف می شد تا وقتی این شرایط تورم در دارایی های مالی و مسکن اتفاق می افتد بشود که ما به ازاء آن را دولت در زمان خرید و در زمان فروش محاسبه کند و آنرا دریافت کند
* در زمانی که رئیس سازمان امور مالیاتی بودید پیش بینی شده بود؟
زمانی که بنده رئیس سازمان امور مالیاتی بودم بحث مالیات بر عایدی سرمایه در لایحه مالیات ها بود اما مجلس حذف کرد. در آن زمان یعنی سال ۹۱ و ۹۲ که بنده لایحه را به مجلس بردم آن زمان باید لایحه مالیات بر عایدی تصویب می شد.
زمانی که بنده رئیس سازمان امور مالیاتی بودم بحث مالیات بر عایدی سرمایه در لایحه مالیات ها بود اما مجلس حذف کرد. در آن زمان یعنی سال ۹۱ و ۹۲ که بنده لایحه را به مجلس بردم آن زمان باید لایحه مالیات بر عایدی تصویب می شد
* الان چطور؟ آیا مالیات بر عایدی سرمایه و یا دریافت مالیات مکرر از معاملات مسکن می تواند مفید باشد؟
الان هم که مالیات بر عایدی سرمایه تصویب شده است برای اقتصاد کشور بد نیست اما خیلی دیر شده است. چون در آن دوره و در آن زمان یک متر مربع مسکن را اگر ۴ میلیون تومان خریداری می کردید الان شده مثلا به طور متوسط ۵۰ میلیون تومان. الان که قصد فروش کنید تفاوت ۴۰ تا ۵۰ میلیون تومان اثر تورمی آن محاسبه می کنید به عنوان مثال ۳۰ درصد ۴۰ درصد آن مشمول مالیات می شود. بنابراین ۵۰ تا ۶۰ درصد آن را دولت باید مالیات بگیرد. الان مسکن به طور متوسط مثلا متری ۵۰ میلیون تومان است و سال آینده ۶۰ میلیون تومان می شود و در نهایت چیزی که گیر دولت نمی آید و فقط دردسر آن برای دولت خواهد بود. بنابراین باید این اقدام ۱۰ سال پیش رخ می داد اما با این حال باز هم دیر نشده است و از بخشی از سوداگری های بازار مسکن جلوگیری می کند.
* اما خب مشکلاتی را برای مردم ایجاد می کند؟
دردسر آن برای دولت زیاد می شود. در افکار عمومی درگیریهای ذهنی برای مردم ایجاد می شود. چون به یکباره به مردم اعلام می کنید که این موارد را باید حساب کتاب کنید. به هر حال این موارد برای اقتصاد لازم است. این موارد ابزار مدیریت اقتصاد است.
* دلایل حذف لایحه مالیات بر عایدی سرمایه در آن روزها و در دهه ۹۰ چه بود؟
آن زمان بحث این بود که مسکن، بورس، طلا، ارز و سایر دارایی های مالی از این جنس در لایحه مالیات باشند. ابتدا اعلام کردند که بورس نباشد. بعد گفتند طلا و ارز هم نباشد. در نهایت ماند مسکن و آن را هم حذف کردند. اما به هر حال مالیات بر عایدی سرمایه به عنوان پایه مالیاتی مناسب است.
به جای اینکه بیاییم خودمان را با پایه های مختلف مالیاتی در اقتصاد درگیر کنیم مالیات بر مجموعه درآمد را به عنوان پایه با طیف گسترده در اقتصاد اجرا کنیم و این را قانون کنیم که همه مردم را در بر می گیرد
* شما چه راهکاری داشتید؟
توصیه بنده همواره این بوده است که به جای اینکه بیاییم خودمان را با پایه های مختلف مالیاتی در اقتصاد درگیر کنیم مالیات بر مجموعه درآمد را به عنوان پایه با طیف گسترده در اقتصاد اجرا کنیم و این را قانون کنیم که همه مردم را در بر می گیرد. و هر کس از هر منبعی و از هر منشاء درآمدی کسب کرد اعلام کند و بخشی از هزینه ها و آستانه معافیت ها را هم ببینیم اگر هر فردی از هر جایی درآمد کسب کرد در اقتصاد مالیات خود را بپردازد. مثل بسیاری از کشورهای دیگر که ۵۰ سال پیش این اقدام را شروع کرده اند. در آمریکا، استرالیا، ژاپن و در اروپا این اقدام را ۵۰ سال پیش شروع کرده اند. اگر این اقدام عملیاتی شود بسیاری از پایه های مالیاتی متعددی که در اقتصاد داریم، جمع شده و به دو یا سه پایه اصلی می رسد. یکی مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی، دوم مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی و سوم مالیات بر ارزش افزوده. حال می توان مالیات بر حقوق و درآمد را اخذ کرد. مالیات بر ملک، مالیات بر اجاره و نقل و انتقال مسکن، مالیات بر نقل و انتقال خودرو را اخذ کرد. الان زیر پایه های مالیاتی فقط برای مردم دردسر ایجاد کرده است یعنی هر روز مردم برای یک پایه مالیاتی باید به اداره مالیات بروند. در حالیکه در آن مدل، یک اظهارنامه ارائه می شود و با یک اظهارنامه خود را خلاص می کند. نظام مالیاتی نیز از این همه رسیدگی و تشکیل پرونده خلاص می شود.
* برخی از کارشناسان نیز معتقد هستند که مالیات بر عایدی سرمایه موجب رکود خرید و فروش ملک می شود؟
از هر منشاء یک درآمدی کسب می شود باید اعلام و اظهار شود. هر درآمدی لیست شود و بعد از آستانه معافیت اگر در انتها چیزی باقی ماند مالیات پرداخت شود. در اینجا مشخص می شود که چه کسانی باید یارانه بگیرند و چه کسانی درآمد بالایی دارند. اما الان یارانه جداگانه پرداخت می شود و این موارد را هم جداگانه توانایی محاسبه نداریم هم مردم گرفتار شده اند و هم هزینه اضافی برای دولت ایجاد کرده ایم. هم نظام تامین اجتماعی درستی نداریم که بدانیم به چه کسانی باید یارانه پرداخت کنیم.
در سال ۹۰ و ۹۱ به مجلس ارائه کردم سر نخ مالیات بر مجموع درآمد را در لایحه منظور کردم و گفتم که بعد از سه سال که از اجرای قانون و پیاده سازی طرح جامع مالیاتی که پایگاه اطلاعات مالیاتی در اقتصاد شکل بگیرد و تبادل اطلاعات در اقتصاد شکل بگیرد و دست نظام مالیاتی به اطلاعات و داده های اقتصادی مودیان گسترش پیدا کند
* به نظر شما مالیات بر عایدی سرمایه اجرا می شود؟
اگر کشور بخواهد بله مالیات بر عایدی سرمایه اجرا می شود. در لایحه ای که در سال ۹۰ و ۹۱ به مجلس ارائه کردم سر نخ مالیات بر مجموع درآمد را در لایحه منظور کردم و گفتم که بعد از سه سال که از اجرای قانون و پیاده سازی طرح جامع مالیاتی که پایگاه اطلاعات مالیاتی در اقتصاد شکل بگیرد و تبادل اطلاعات در اقتصاد شکل بگیرد و دست نظام مالیاتی به اطلاعات و داده های اقتصادی مودیان گسترش پیدا کند آن زمان پایه مالیاتی در مجموع درآمد را اجرایی کنیم. اما مجلس در آن زمان این موضوع را حذف کرد و از لایحه برداشته شد. در حال حاضر هم لایحه ای که بخواهیم بفرستیم نداریم اما بنده اعلام می کنم اگر کار اصولی تری اقتصاد می خواهد با کشور انجام دهد یک بار برای همیشه لایحه جامع مالیات بر درآمد را تهیه کند و خیلی از پایه ها و زیر پایه های مالیاتی که دست و پای نظام مالیاتی را گرفته است و گرفتاری روزمره برای مردم ایجاد کرده است از نظام مالیاتی حذف کنند. نظام مالیاتی را سبک کنند و بر دو یا سه پایه مالیاتی متمرکز شوند. مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی، مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی و مالیات بر ارزش افزوده. اقدامی که در اروپا و آمریکا و کشورهای آسیایی مثل کره جنوبی و ژاپن بر روی این سه پایه تمرکز دارند. البته لازمه مالیات بر مجموع درآمد این است که نظام مالیاتی به اطلاعات و تراکنش های اطلاعات دسترسی داشته باشد.
