اجرای طرح ملی سنجش کیفیت مقدمه‌ای برای رتبه‌بندی کالا‌ها
اجرای طرح ملی سنجش کیفیت براساس قانون تقویت و توسعه نظام استاندارد مقدمه‌ای برای نظام رتبه بندی کیفیت کالا در کشور است.
به گزارش خبرنگار تحریریه صنعت خبرگزاری صداوسیما؛ کیفیت به عنوان شاخصی مورد توجه در انتخاب کالا و خدمات در میان مردم تعریف شده است، اما گاهی مصرف کننده در انتخاب نوع کالا‌های مشابه از یک کالا دچار مشکل می‌شود.
آقای احسان ساده معاون ارزیابی کیفیت سازمان ملی استاندارد در این باره می‌گوید: وقتی هموطن ما به یک فروشگاه مراجعه می‌کند و با ده‌ها و صد‌ها نشان تجاری (برند) و بسته بندی و قیمت‌های مختلف مواجه می‌شود، این به این معناست که در آن شبکه، رقابت کاملی حاکم است، ولی وقتی شما در انتخاب محصول به دو یا سه محصول خاص در آن سبد قیمتی نمی‌توانید رجوع کنید، یعنی آنجا انحصار وجود دارد و انحصار هم رخوتی در مقوله کیفیت ایجاد می‌کند.
بر اساس قانون تقویت و توسعه نظام استاندارد یکی از تکالیف قانونی سازمان ملی استاندارد، محاسبه سالانه نرخ رشد کیفیت کالا و خدمات و اعلام نتایج آن است که پس از وقفه ۶ ساله در قالب طرحی به نام طرح ملی سنجش کیفیت کالا اجرا شد.
آقای مهدی اسلام پناه رئیس سازمان ملی استاندارد با اشاره به اجرای طرح ملی سنجش کیفیت کالا در کشور می‌گوید: این طرح نخستین بار به صورت هوشمند در سراسر کشور با همت دانشگاه امیرکبیر به عنوان پیمانکار طرح و با روش کاملاً علمی، فنی و آماری انجام و نتایج قابل توجهی احصا شد.
به گفته اسلام پناه؛ ۵۶ قلم کالای پرمصرفی که به لحاظ درجه اهمیت از نظر مصرف کننده سطوح بالایی دارند را شناسایی کرده ایم، در ۲۴ شاخص کیفیت، مانند شاخص رضایت و توجه به نشان تجاری (برند)، اینکه برای مصرف کننده آیا نشان (برند‌های) مختلف تفاوت دارد یا خیر، هرچه این تفاوت بیشتر باشد به این نتیجه می‌رسیم که تولیدکننده داخلی ما در نشان معتبر (برندسازی) موفق‌تر بوده است.
داده‌های آماری در طرح ملی سنجش کیفیت کالا با مشارکت ۲۰ هزار نفر مصرف کننده واقعی کالا‌های داخلی و وارداتی به صورت میدانی از ۳۱ استان کشور جمع آوری و محاسبه شده است.
آقای احسان ساده درباره کالا‌های مورد سنجش در این طرح گفت: طیف بسیار زیاد این کالا‌ها تولید داخل است، اما در مورد بعضی از کالا‌های خاص که ما در تولید داخل سهم زیادی در سبد مصرف نداریم مثل تلفن همراه، کالای غیر ایرانی هم مدنظر قرار گرفته شده است، چون هدف این موضوع بررسی میزان کیفیت کالایی است که توسط مردم مصرف می‌شود لذا اگر آن کالا، کالای وارداتی هم محسوب می‌شود، واقعیت سبد مصرف این است و ما باید آن را به لحاظ آماری و علمی مدنظر قرار دهیم.
بر اساس نتایج منتشر شده از طرح ملی سنجش کیفیت کالا؛ برخی کالا‌ها همچون تلفن همراه، ماکارونی و مایع ظرفشویی با کسب رتبه ۷۰ درصدی در بالاترین میزان رضایت کیفیت و در مقابل سیگار، لنت ترمز و خودرو در پایین‌ترین میزان کیفیت از نگاه مصرف کننده قرار گرفتند.
آقای اسلام پناه در این باره می‌گوید: در تعدادی از کالا‌ها از جمله شوینده‌ها، مواد غذایی، صنایع مبلمان و بعضی از لوازم خانگی رتبه نرخ کیفیت بالای ۷۰ درصد از نگاه مصرف کننده کسب شد و این‌ها صنایعی هستند که به درستی در فضای رقابتی و غیر رقابتی به صورت انحصاری فعالیت خود را پیش بردند و با رقابت واقعی ضمن صادرات، رضایت مصرف کننده را نیز کسب کرده اند و این شاخص حد خوبی در سطح جهانی و نشانگر رضایت مردم است، اما در خودرو و دخانیات رضایت مردم کمتر از ۵۰ درصد بود.
کارشناسان معتقدند؛ برای کیفیت کالا‌ها باید معیار و شاخص مشخصی تعریف شود تا معیاری برای انتخاب کالا ار سوی مردم باشد.
آقای رسول سلیمانی کارشناس صنایع با اشاره به اقدامات مورد نیاز برای ارتقای نظام کیفیت در کشور می‌گوید: یکی از اقدامات پیشنهادی این است که شاخص‌های کیفیتی که از سوی سازمان استاندارد و سایر نهادها، اندازه گیری می‌شود، به تفکیک نشان تجاری (برند) اندازه گیری شود و این اعلام عمومی شود که کدام نشان کیفیتش بالاتر است و به سمت آن بروند.
همچنین در مورد کالا‌های انحصاری که مشمول قیمت گذاری هستند، لااقل سود مصوبی که لحاظ می‌شود براساس شاخص‌های کیفیت تعیین شود که بنگاه انگیزه‌ای برای حرکت به سمت تولید باکیفیت‌تر داشته باشد، وقتی سود در کالا‌های مختلف یک عدد ثابتی لحاظ می‌شود، تولیدکننده به سمت تولید با حداقل کیفیت می‌رود و در نتیجه کالای تولیدی نه می‌تواند رضایت مشتری داخلی را جلب می‌کند و نه قابلیت صادرات دارد.
به گفته متولیان طرح انتشار شاخص نرخ رشد کیفیت کالا‌ها محرکی برای نظام کیفیت است تا صاحبان صنایع بتوانند در رتبه‌های بالای کیفیت از نگاه مصرف کننده قرار بگیرند.
آقای اسلام پناه با اشاره به در دستور کار بودن طرح رتبه بندی کالا‌ها از سوی این سازمان می‌گوید: سقف استاندارد‌ها به معنای نام نمای آن کالاست و قسمتی از آن به چارچوب‌ها و ساز و کار‌های درون بنگاهی و درون کارخانه‌ای است و از آنجایی که استاندارد‌ها انواعی دارند یکی از آن‌ها استاندارد‌های درون کارخانه است که تولید کننده نام نمای یک کالا را در فضای رقابتی برای حفظ مرغوبیت و کیفیت کالای خود نسبت به صنایع مشابه فعال در آن حوزه از اعتبار خود صیانت می‌کند.
به گفته وی؛ سازمان استاندارد به عنوان حاکمیت در جهت ایمنی سلامت امنیت و اطمینان بخشی در حوزه کالا و خدمات به وظایف خود عمل می‌کند و باید بتوانیم با زبان مصرف، زبان خریدار و زبان مردم آنچه که در رتبه بندی کیفیت کالاهاست را به مردم نشان دهیم.
قرار است در آینده رتبه‌بندی کیفی کالا‌ها معیاری برای انتخاب یک کالای کیفی باشد که سازمان استاندارد هنوز زمان را برای اجرای آن تعیین نکرده است.